Stanisław Swianiewicz

Stanisław Swianiewicz (ur. 7 listopada 1899 w Dyneburgu, zm. 22 maja 1997 w Londynie) – polski uczony, profesor ekonomii, prawnik, pisarz i sowietolog.

Pochodził z patriotycznej, inteligencko-szlacheckiej polskiej rodziny – jego pradziadek został stracony po powstaniu listopadowym, dziadek z bratem uczestniczyli w powstaniu styczniowym, rodzice byli ludźmi wykształconymi, z wysoką pozycją społeczną – ojciec Stanisław, inżynier kolejnictwa, zajmował stanowisko naczelnika odcinka kolejowego Dyneburg-Orzeł, matka Katarzyna skończyła szkołę dla szlachetnie urodzonych panien w Wilnie na Litwie z wykładowym językiem niemieckim. Od dzieciństwa władał trzema językami: polskim, rosyjskim i niemieckim. Był życzliwie nastawiony do narodu i kultury rosyjskiej, co do pewnego czasu transponowało się na dość naiwny stosunek do ówczesnych oficjalnych władz rosyjskich (radzieckich).

Stanisław Świaniewicz
Stanisław Świaniewicz

Ukończył szkołę średnią w centralnej Rosji w Orle, a następnie studiował na Uniwersytecie Moskiewskim na wydziale prawnym obejmującym wówczas całość nauk społecznych, w tym ekonomię. W związku z wydarzeniami 1917 opuścił Moskwę. Związany już wcześniej z ruchem niepodległościowym w 1919 został komendantem POW w Inflantach, a po przedostaniu się do Wilna wziął udział w walkach z bolszewikami.

Uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po bitwie pod Krasnobrodem i próbie przedarcia się w stronę granicy węgierskiej wraz z niedobitkami swego oddziału wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną. Poprzez obóz przejściowy w Putywlu trafił do Kozielska.

29 kwietnia 1940 został włączony do transportu do Katynia. Został nieoczekiwanie wycofany z transportu na stacji kolejowej Gniazdowo i przeniesiony do więzienia w Smoleńsku. Po kilkumiesięcznym śledztwie został za prowadzenie w Polsce naukowych badań nad gospodarką ZSRR skazany na 8 lat łagru w Republice Komi. W sierpniu 1941, na podstawie układu Sikorski-Majski zwolniony z obozu, ale jako jedyny żyjący polski świadek zbrodni katyńskiej natychmiast wyłączony przez NKWD z kategorii amnestionowanych i odesłany z powrotem do łagru. Dzięki zdecydowanej akcji dyplomatycznej został ostatecznie zwolniony z łagru i dołączył do oddziałów gen. Andersa. Złożył relację władzom polskim o losach polskich oficerów internowanych w Kozielsku. Pomimo utrudnień ze strony NKWD udało mu się w 1942 opuścić ZSRR.

Po wojnie mieszkał w Londynie. Był wykładowcą na wielu wyższych uczelniach w Wielkiej Brytanii, Indonezji, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Najdłużej był związany z Saint Mary’s University w Halifaksie. Członek-założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

Po 18 latach połączył się ze swą żoną, której udało się opuścić Polskę po październikowej odwilży 1956.

We wrześniu 1951 złożył zeznanie przed specjalną komisją Kongresu USA do zbadania zbrodni katyńskiej(Komisja Maddena)

Był autorem publikacji historyczno-ekonomicznych oraz książki „W cieniu katynia” (Paryż – Instytut Literacki – 1976), ujmującej w szerokiej perspektywie historycznej temat Zbrodni Katyńskiej.

Zmarł w 1997 r. w Londynie w wieku 98 lat. Pochowany został w Halifaksie, gdzie wcześniej spoczęła jego żona.

Źródło: wikipedia.pl