Operacja Polska NKWD

11 sierpnia 1937 Ludowy Komisarz NKWD Nikołaj Jeżow wydał rozkaz , na podstawi którego skazano (według danych NKWD) 139 835 obywateli ZSRR pochodzenia polskiego, z tej liczby bezpośrednio zamordowano 111 091 osób, a pozostałych wysłano do obozów pracy przymusowej. Ponad 100 000 obywateli polskiego pochodzenia zamieszkujących Białoruską SRR i Ukraińską SRR zesłano w głąb ZSRR (Syberia, Kazachstan, …). Jedyną podstawą do skazania lub deportacji była narodowość polska.

„Operacja polska NKWD” była jedną z wielu zaplanowanych ludobójczych operacji NKWD przeprowadzonych w czasie „Wielkiego terroru” (łącznie w latach 1936-1938 zamordowano kilka milionów osób).

Rozkaz dotyczył następujących kategorii obywateli:

  • Polacy, mieszkańcy dawnego terytorium Rzeczypospolitej na wschód od granicy państwowej II RP, ustalonej w 1921 traktatem ryskim (od grudnia 1922 granica pomiędzy Polską a ZSRR),
  • Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej aresztowani wg specjalnej listy. Wielu z nich przypisano przynależność do organizacji, chociaż nigdy nie byli członkami POW,
  • Wszyscy polscy jeńcy po wojnie polsko-bolszewickiej znajdujący się jeszcze w ZSRR,
  • Wszyscy imigranci z Polski,
  • Uchodźcy polityczni z Polski (głównie członkowie KPP),
  • Członkowie i założyciele PPS oraz innych niekomunistycznych partii,
  • Działacze narodowi mniejszości polskiej w ZSRR (w praktyce każdy Polak),
  • Rodziny tych osób.

Operacja ta miała jednoznacznie charakter ludobójstwa.

[Tekst rozkazu 00485]

Źródło:
– Robert Conquest – Wielki terror (wyd.polskie 1997)
– KARTA Nr 11 1992 – Polska operacja NKWD Nikita Pietrow
– Н.В.Петров, А.Б.Рогинский (НИПЦ «Мемориал») – Польская операция НКВД 1937–1938 гг.